Introdución
A Escola Galega da Paisaxe da Fundación Juana de Vega co patrocinio da Axencia de Turismo de Galicia, no marco do programa O teu Xacobeo para a realización de proxectos de dinamización do Xacobeo 2021, organiza a xornada “A importancia do románico no Camiño de Inverno”, que se celebrará os días 15 e 16 de novembro no Parador Nacional de Monforte de Lemos.
O camiño de inverno e a Ruta do Románico.
O Camiño de inverno é a entrada natural a Galicia dende a meseta seguindo o cauce do río Sil, un acceso xa utilizado polos romanos e posteriormente polos peregrinos a Santiago como alternativa ao coñecido Camiño Francés. Pénsase que puido xurdir como alternativa aos cumes nevados do Cebreiro, e tamén para evitar os desbordamentos frecuentes dos ríos do val do Valcarce.
Segundo os datos da Oficina do Peregrino, os peregrinos que chegaron a Santiago polo Camiño de Inverno foron 555 en 2017 e 703 no 2018. Este dato supón que unicamente o 0,18% dos camiñantes escollen este percorrido fronte a outras alternativas.
Convén salientar a importancia deste Camiño no que se refire ás súas calidades paisaxísticas e culturais dado que percorre, no tramo galego: o Parque Natural da Enciña da Lastra, a contorna natural do río Deza, e a Ribeira Sacra, recentemente declarada Ben de Interese Cultural na categoría de paisaxe cultural, e que aspira á condición de Patrimonio Mundial da UNESCO. Precisamente é na Ribeira Sacra donde está a maior concentración do románico rural de Europa, froito da colonización monacal a partir do século VIII.
Entre os tesouros relixiosos cabe destacar o Mosteiro de Santa María de Ferreira de Pantón onde as monxas continúan vivindo en comunidade desde o ano 1175, aínda que a súa fundación remóntase ao século X, sendo o único mosteiro no que isto ocorre en toda España. Outros mosteiros pasaron por múltiples vicisitudes e algún deles transformouse recentemente para iniciar unha nova vida vinculada á sociedade actual: a actividade turística, que fixo que o Parador de Monforte de Lemos ocupe o antigo Mosteiro de San Vicente do Pino e en Santo Estevo de Ribas de Sil (Nogueira de Ramuín) o Mosteiro do mesmo nome. O resto de mosteiros están a ser potenciados para desenvolver un turismo cultural, sendo exemplar o que se fixo no Mosteiro de San Pedro de Rocas, o más antigo de toda Galicia, coas súas tumbas antropomórficas aflorando dentro e fóra do recinto, no que se habilitou un centro de interpretación que axuda a entendelo e gozalo, e como ocorre tamén no de Santa Cristina de Ribas de Sil, rodeado de soutos milenarios, con actividades culturais programadas durante case todo o ano. Outros aínda non tiveron esa sorte, pero están a iniciarse neste camiño de recuperación grazas á actividade turística de rutas guiadas, que para aquel que ten o acerto de elixilas, móstranlle un mundo realmente sorprendente e pouco coñecido dos valores da Ribeira Sacra.
Con todo, a pesar da gran concentración monástica do románico da Ribeira Sacra e da súa importancia cultural e singular, a Ribeira Sacra non está incluida na rede Trasrománica ou Ruta Cultural Europea do Románico (The Romanesque Routes of European Heritage), sendo, como se indicou, onde se localiza a maior concentración de románico rural.
É preciso, polo tanto, promover que o románico desta zona se integre nesta rede europea de Itinerarios Culturais e se vincule co Camiño de Inverno, conseguindo de forma sinérxica un dobre fin: poñer en valor o patrimonio cultural e natural da Ribeira Sacra e ofrecer un valor engadido aos peregrinos do camiño.
