O Grupo Operativo Avea Moura lanza unha consulta para documentar o consumo de papas de avea en Galicia e a terminoloxía específica

Share

Ademais de investigar, no marco do Grupo Operativo Avea Moura tamén queremos recuperar a tradición vinculada á avea negra galega, a 𝐴𝑣𝑒𝑛𝑎 𝑆𝑡𝑟𝑖𝑔𝑜𝑠𝑎 e, en xeral, ao cultivo e consumo da avea en Galicia. Con este obxectivo, desde o consorcio lanzamos unha participación a través das redes sociais dos catro socios para consultar entre a poboación das catro provincias se, na súa casa, comían papas de fariña de avea e se tiñan unha denominación específica para elas.

A través dunha consulta ao Servizo de Terminoloxía Galega (TERMIGAL) da Secretaría Xeral de Política Lingüística (Xunta de Galicia), especificáronnos que os dialectalismos afreitas e freitas están documentados, respectivamente, en varios dicionarios nas zonas de Melide e de Sobrado dos Monxes (A Coruña), ademais de aparecer algunha marca en Viveiro (Lugo). Mentres, arrandas é a voz estandarizada e sancionada pola Real Academia Galega.

Os interesados en colaborar nesta consulta, ademais de deixar a súa achega en redes sociais aquí (Instagram, Facebook, Twitter ou Linkedin), tamén nos poden escribir ao email info@juanadevega.org.

Que é o Grupo Operativo Avea Moura?
Ata setembro de 2026, o Grupo Operativo Avea Moura traballará nunha investigación aplicada para estudar o potencial das variedades de avea negra galega, a 𝐴𝑣𝑒𝑛𝑎 𝑆𝑡𝑟𝑖𝑔𝑜𝑠𝑎, para o seu uso en novos produtos de alimentación humana e en cosmética. En concreto, ensaiaranse 3 posibles vías de valorización do cereal en produtos de alto valor engadido: novos alimentos fermentados, pans e cremas cosméticas con valor funcional, analizando a súa calidade organoléptica e o seu poder antioxidante.

A 𝐴𝑣𝑒𝑛𝑎 𝑆𝑡𝑟𝑖𝑔𝑜𝑠𝑎 ten unhas características agronómicas especiais destacando, principalmente, a súa rusticidade, o cultivo en condicións de baixos insumos e o seu alto contido en compostos antioxidantes de elevado valor biolóxico (avenatramidas).

O consorcio deste Grupo Operativo está formado polo Grupo de Adaptación e sustentabilidade de cultivos da Misión Biolóxica de Galicia – CSIC (líder), a Fundación Juana de Vega, a cooperativa Muulhoa e o restaurante Culler de Pau. En calidade de colaboradores sumáronse o CIAM da Axencia Galega da Calidade Alimentaria (AGACAL) – Consellería de Medio Rural, o Instituto Ourensano de Desenvolvemento Económico e de Panadería Dacuña.

Investigación sobre a denominación que reciben as papas elaboradas con fariña de avea do Servizo de Terminoloxía Galega (TERMIGAL), Secretaría Xeral de Política Lingüística

Arrandas é a forma sancionada pola RAG e está incluída no DRAG, tanto para facer referencia á “fariña de avea” como ás “papas que se elaboran con esta fariña”. Esta denominación tamén vén recollida noutros recursos coma o DIGALEGO (“papas elaboradas cunha base de fariña de avea”), o Gran Dicionario Xerais da Lingua (“papas de avea; freitas”) e está documentada en varias obras do Dicionario de Dicionarios (Sarmiento [1746-1755c], Aguirre [1858], Rodríguez [1863], Cuveiro [1876], Valladares [1884],  Leiras [1906], RAG [1913-1928], Carré [1928-1931], Carré [1933], Ibañez [1950], Carré [1951], Eladio [1958-1961], AO [1963], Franco [1972], Carré [1979]), con algunha marca dialectal da zona de Viveiro e numerosas alusións ás afreitas e freitas nas definicións.

No que concirne á forma, afreitas, está documentada no Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués (Fraga, 1968:58) e no Dicionario de Dicionarios (RAG [1913-1928], Carré [1928-1931], Carré [1933], Ibañez [1950], Carré [1951], Eladio [1958-1961], Franco [1972], Carré [1979], CGarcía [1985]), onde tamén se fai alusión a arrandas, así como á variante freitas. Esta denominación está asociada a unha zona concreta, a de Melide e así o documenta o ALG e o Dicionario de Dicionarios.

En canto á forma freitas, está documentada no Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués (LópezT 1978:125), e asociada a Sobrado. Tamén no Dicionario de Dicionarios (CGarcía [1985]) aparece baixo a voz afreitas con esa marca dialectal.